تاریخچه اختراع شیرآلات در جهان و ایران

شیر یا شیرآلات به دو گروه عمده بهداشتی خانگی یا ساختمانی و صنعتی تقسیم می شوند. امروزه شیرآلات بهداشتی کارکرد های مختلفی پیدا کرده اند. شیرآلات نه تنها وسیله ای برای استفاده بهتر و صیحح تر از آب هستند بلکه باتوجه به کمبود آب شرب و نظافت ، وسیله ای برای استفاده بهینه از آب به شمار می روند. تاریخچه شیرآلات به دوران باستان بر می گردد که ما در این مقاله قصد داریم تا شمارا با تاریخچه آن بیشتر آشنا کنیم.

تاریخچه شیرآلات در جهان

۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، از لوله کشی و شیرآلات برای هدایت آب به فواره ها و خانه های خصوصی استفاده می شد. در قصر سلطنتی Minoan در جزیره Crte علاوه بر لوله های سفالینه برای لوله کشی و آبیاری، شیر هایی از جنس طلا، نقره و سنگ مرمر نیز وجود داشت.
۴۷۶ سال بعد از میلاد ، استفاده از لوله های سربی و شیر های مرمرین و نقره ای در حمام های خصوصی و عمومی رونق گرفت. در قرن چهارم میلادی نیز رومیان از لوله کشی و شیرآلات برای هدایت آب به ۱۱ حمام عمومی ، ۸۵۶ حمام خصوصی و ۱۳۵۲ فواره و آب انبار استفاده می کردند.
پس از گذشت چهار قرن از میلاد، تعداد زیادی حمام عمومی و خصوصی ، آب‌ انبار و فواره ساخته شد و با توجه به اینکه این‌ ها برای مردم عادی بودند، اکثرا لوله ‌کشی‌ ها با چوب و جنس شیر ها از برنج می بود.

اولین شیرآلات کلاسیک

در گذشته، شیر آب سرد و گرم مجزا وجود نداشت و آب خروجی یا بسیار سرد و یا بسیار گرم بود. در سال ۱۹۳۷ میلادی ، آلموئِن ، دانشجوی ساکن شهر سیاتل واشنگتن ، دست خود را زیر آب جوش خروجی از شیر آب سوزاند. این حادثه باعث شد تا ایده ی طراحی شیرآلات کلاسیک امروزی ، که آب سرد و گرم بطور همزمان از یک شیر خارج می شود در ذهن او شکل بگیرد. طرح اولیه او مورد قبول واقع نشد. او بین سال های ۱۹۴۰ میلادی و ۱۹۴۵ میلادی موفق شد تا یک شیر کلاسیک مقبول با عملکرد مناسب طراحی کند. با این طراحی بالاخره مردم می توانستند دمای آب خروجی از شیر را تنظیم کنند تا به دمای دلخواه خود برسند.

در سال 1959 ، شیر آب هایی که او طراحی کرده بود در یک میلیون خانه در آمریکا استفاده و تقریباً در 55 کشور جهان فروخته می شد. جدا از طراحی شیرآب های مخلوط ، آل موئن نوآوری های دیگری هم در طول زندگی خود داشت. اختراعات او شامل کارتریج های قابل تعویض به منظور حذف کردن واشر ها ، پرلاتور های کنترل کننده جریان آب و … می شد.
به غیر از آل موئن ، لندیز پری هم درگیر طراحی های خلاقانه شیرآلات بود. در سال 1945 او اولین شیر آب تک ضرب را به منظور فراهم کردن امکان کنترل بهتر حجم آب خروجی طراحی کرد. این طراحی در سال 1952 به عنوان اختراع ثبت شد.

تا دو دهه پس از آن ، ولورینگ برَس دیسک های سرامیکی برای کنترل آب را اختراع و ثبت کرد. برخلاف کارتریج های لاستیکی، دیسک های سرامیکی صیقلی بودند و میزان صافی آن ها در نوار های نازک اندازه گیری می شد. دیسک های سرامیکی بعلت مقاومتشان در برابر ساییدگی از کارتریج های لاستیکی دوام بیشتری داشتند و امکان کنترل بهتری را فراهم می کردند. امروزه این دیسک ها به طور گسترده ای در شیرآلات اهرمی استفاده می شوند.

تاریخچه نامگذاری شیرآلات

در گذشته فرمانروایان و پادشاهان ، حیوان شیر را نماد قدرت و صلابت می دانستند ، به همین دلیل ، داشتن و مهار کردن این حیوان ، نشانه قدرت به حساب می آمد. در بیشتر بنا های باستانی و قدیمی از جمله تخت جمشید نیز از سر یا حتی کل بدن شیر استفاده شده است. به همین دلیل شیر های آب این به این نام نامگذاری شده اند.
این شیرها در ابتدا قطع کن آب نداشته و آب به طور مداوم از آن ها می آمد اما پس از مدتی ، دسته اهرم قطع و وصل در اندازه و اشکال مختلفی بر سر آن ساخته و قرار داده شده است. پس از آن نیز با توجه به ساخت شیرهای فلزی نسل قدیم شیرها حتی اهرم باز و بسته شدن نیز بر سر شیر ساخته شد.

پیشرفت شیرآلات

دریچه آب بند دریچه ای است که در گذشته با گذاشتن یا برداشتن آن در مسیر آب ، جریان را بسته ، باز یا نیمه باز می کردند. این روند ادامه داشت تا این که برای راحتی و سهولت در استفاده از آب ، بشر لوله کشی آب داخل منازل را ابداع و آب را به وسیله کانال هایی به داخل منازل برد.
در قرن نوزدهم که لوله کشی به تازگی ابداع شده بود و آب گرمی وجود نداشت ، آب توسط یک تلمبه دستی مورد استفاده قرار می گرفت . در سال ۱۹۱۳ ، آلبرت براون چیزی شبیه به کارتریج های امروزی اختراع کرد که کار این وسیله قطع و وصل جریان آب بود. در این زمان بود که شستشو به وسیله شیرها گسترش یافت.

تاریخچه شیرآلات آب و فاضلاب در ایران

تاریخچه شیرآلات آب و فاضلاب در ایران، با سایر کشورها کمی متفاوت است؛ زیرا به دلیل بروز جنگ‌ های زیاد در کشور هیچ سند و مدرکی دال بر وجود شیر های آب و صنعت آب و فاضلاب قبل از ۱۳۰۴ موجود نیست و نمی ‌توان اثبات نمود که تا قبل از سال ۱۳۰۴ شیرآلات آب و فاضلاب در ایران تولید می ‌شد. اما باتوجه به شواهد و وجود شبکه ‌های پیشرفته آب و فاضلاب بناهای عظیم و تاریخی ایران مانند تخت جمشید می ‌توان حدس زد که این صنعت در آن زمان در کشور وجود داشته است.

وجود آب ‌انبارها در سراسرکشور نیز بیان ‌گر همین موضوع است. در سال ۱۲۲۵ در بازار تهران آب ‌انبار بزرگی احداث شد که این آب ‌انبار دارای ۳ شیر آب بزرگ بوده‌ است. در سال ۱۲۹۸ اولین حمام دارای دوش در تهران ساخته شد که با توجه به استقبال مردم این نوع از حمام به سرعت جای خودش را به حمام‌ های خزینه ‌ای داد. در سال ۱۳۰۱ شمسی خانه‌ ها و اماکن عمومی تماما دارای لوله ‌کشی آب بودند و این موضوع به طور کلی برای مردم عادی شده بود.